Bu aralar herkes fındığı konuşur oldu. Malum 2 milyon üreticiyi ilgilendiren bir konu…

E malumunuz fındık denilince de akla doğal olarak Karadeniz geliyor.

Ülke olarak dünya fındık üretiminde açık ara ilk sıradayız.

2016 yılı fındık üretimimiz 420 bin ton.

2015 yılı üretimimiz ise 646 bin tondu.

Üretimdeki yıllara göre farklılıklar bizi yanıltmasın çünkü fındık periyodisite yani bir yıl fazla veren, bir yıl az veren bit meyve türü olduğu gibi ilkim şartları da verim ve üretime temel etmendir.

Örneğin 2015 yılında dönüme verim ortalama 92 kg iken 2016 yılında verim 60 kg oldu.

Konumuz fındık piyasası, fındık fiyatları ve fındığın geleceği.

2016 yılı verilerine göre dünyadaki fındık üretiminin %73’e yakını Türkiye yapılıyor.

Türkiye’nin 2,5 milyar Dolar olan fındık ihracat geliri neredeyse 20 milyar dolar  ihracat yapan “otomotiv sektörü” ile eşdeğer katkıya sahip.

Türkiye’de 2014 yılına kadar fındık ihracatının %70’e yakını tek bir yerli firma üzerinden yapılıyordu. Aynı firma 2014 yılında İtalyanlara satıldı ve ihracattaki yaklaşık oranlar halen daha geçerli.

2013 yılı sonrasında Türk fındığındaki ana aktör firmalar; Ferrero (İtalya) ve yan şirketi Stelliferi (İtalya), Olam (Singapur) ve Noor (ABD) oldu.

Dünya fındık üretiminde 2010 yılında %73 olan payımız, 2012 yılından sonra yıllar içinde düzenli olarak azaldı.

2012 – % 74
2013 – % 67
2014 – % 63
2015 – % 65
2016 – % 58

İtalya’nın Türk fındığı ve Türk fındık piyasası üzerindeki etkilerini 2013’den 2016 yılına kadar her yıl düzenli olarak her yıl dünya üretimindeki ortalama %4 lük bir pazar payı kaybı incelenmesi gereken bir konudur.

Eğer duruma müdahale olmaz ise 2020 yılında %50 olacak olan pazar payımız 2025 yılında %35’lere düşer ise şaşırmamak gerek.

Türkiye’de ki fındık üreticisine yıllardır verilen aflatoksin eğitimine rağmen sırf Türk fındığının imajını uluslararası piyasalarda “kara liste”ye aldırtmak suretiyle İtalyanların 2016 yılındaki haberler fındıkta İtalyanların tekelleşme çabalarının bir kanıtıdır.

İtalya sadece Türkiye’de değil tüm dünyada fındıkta tekelleşme hedefinde…

İtalyan firması Ferrero ve %100 sahibi olduğu yan şirketi Stelliferi’nin, Singapurlu firma ile dünya fındık piyasasındaki fiyatı belirledikleri bir gerçektir.

Konu sadece tekelleşme ve fiyat politikaları değil aslında!

Konunun birde diğer boyutu olan üretim, verim ve çiftçi tarafı var.

Şunu başta söylemek gerek; Türkiye fındık üretiminde lider ama fındık veriminde yerlerde sürünüyor. Dünyada fındık üretimine yönelen İtalya, ABD, Azerbaycan, Gürcistan, İspanya ve Çin gibi ülkelerdeki dönüme verimler dudak uçuklatır cinsten.

Örneğin Türkiye’de dönüme fındık verimi 80-90 kg iken bu rakam bazı ülkelerde 300-400 kg’a kadar çıkmaktadır.

Yani bizim fındık üretimimizden 3-4 kat daha fazla.

Verimin düşük olması Türkiye’nin dünya fındık üretimindeki konumunu da direkt etkilemektedir.

Şöyle ki; Bahçelerdeki fındık ocaklarının yaşlı olması, yetiştirme tekniği, bahçelerin tarımsal mekanizasyona uygun olmaması, modern ve yeni bahçe tesislerinin olmaması gibi sorunlar fındık üretiminde verimliliği ve sürdürülebilirliği etkilemektedir.

Fındık üretiminde yerli büyük yetiştiricilere, geniş ve modern bahçelere ihtiyaç vardır.

Eğer bu önlemler alınmaz ise Karadeniz bakımsız bir fındık ormanı haline gelir ki birçok çiftçi fındığını toplamak ile toplamamak arasında her yıl arafta kalmaktadır.

Fındık fiyatlarına gelince;

Uzun yıllar fiyat ortalamasına bakıldığında fındığın ortalaması 12 TL civarında. Son 10 yılın en yüksek fiyatı Şubat 2015 yılında 7,21 dolar karşılığı olan 17,78 TL.

Doları bugünkü kurdan hesaplarsak bu rakam 25,16 TL ediyor!

Bugünkü fındık fiyatını dolar bazında değerlendirirsek bu rakamları en yakın Ekim 2012 yılında görmüş.

Dolar bazlı hesaplamada son 5 yılın aylara göre fındık fiyat ortalaması 4,05 dolar. Bu rakam ise bugünkü kurla yaklaşık 14 TL yapıyor.

Son 10 yılın aylara göre fındık fiyat ortalamasında ise fiyat ortalama 3,50 dolar. Bu rakam ise bugünkü kurla yaklaşık 12,20 TL yapıyor.

Yani görünüyor ki fındık fiyatı alım fiyatı ortalama 12 – 13 TL civarında olmalı veya çok yakında olacak…

Sonuç olarak;

Fındık fiyatı rekolte açıklamalarına göre düşük olup olması gereken fiyat bugün için 12 TL civarındadır.

Fındık bahçelerinin ivedilikle yenilenmesi ve tarımsal mekanizasyona uygun hale getirilmedi gerekmektedir.

Büyük fındık üreticileri desteklenmeli ve verime yönelik yeni dikim teknikleri ile modern ve geniş bahçeler tesis edilmelidir.

Araştırma enstitüleri ve üniversiteler verime yönelik olarak bilgilerini ve pratiklerini üreticiler ile gerçek manada paylaşmalıdır.

***

Dünya fındık üretiminde eğer üretim tekniği ve verim olarak da dünya lideri olur isek ancak o zaman sürdürülebilir bir liderlik söz konusu olabilir. Yoksa yakın gelecekte bakmışsınız Çin gibi özel önem veren bir ülke liderliğimizi elimizden alıvermiş olacak…

Gözün olanı görmesine rağmen “aklın olacağı görmesi” dileğiyle…

Not: Kasım 2016 yılında kaleme aldığım “Fındıkta Oynanan Oyunlar” yazımda faklı bir bakış açısı ile fındığı değerlendirmiştim.

Link: https://www.academia.edu/29954567/FINDIKTA_OYNANAN_OYUNLAR

Saygılarımla…

Hüseyin KURT